Sociaal Domein en Volksgezondheid

Sociaal Domein en Volksgezondheid

De lasten en baten van het programma zijn hieronder weergegeven.

Toelichting

Budgetoverhevelingen

We stellen de volgende budgetoverhevelingen voor:

Onderzoek uitbreiding De Pluk
Het onderzoek naar uitbreiding gebruik de Pluk is door capaciteitstekort doorgeschoven naar 2024.

Wet Inburgering
In 2023 was er via de resultaatbestemming 2022 een bedrag overgeheveld voor onder andere het opvangen van de frictiekosten als gevolg van het terughalen van de uitvoering van de Wet Inburgering 2021 bij de Regio Rivierenland. Daarnaast hadden we de opdracht van het Rijk om statushouders zoveel mogelijk versneld in onze gemeente in veelal kleinschalige tijdelijke opvanglocaties te huisvesten. Deels wordt daarin voorzien vanuit de Hotel en Accommodatie Regeling (HAR). Ook was er extra ureninzet nodig vanwege de verhoogde taakstelling om statushouders te huisvesten in 2023. Het overgehevelde bedrag was in 2023 niet in zijn geheel nodig waardoor een voordeel van 139.000 euro ontstaat .In 2024 verwachten we extra kosten voor opvanglocaties om statushouders te huisvesten zoals voor de alleenstaande minderjarige vreemdelingen in de Windvaan in Geldermalsen. Er worden extra verbouwingskosten gemaakt en ook wordt er aanvullend onderwijs ingekocht.

Herstelplan Sociaal Domein
In 2023 zaten we volop in de uitvoering van het programma Sociale Kracht 2021-2024. Een aantal projecten zijn afgerond, maar een aantal projecten zijn meerjarig opgezet, waardoor de uitvoering en bijbehorende kosten niet alleen in 2023 plaatsvinden, maar voor een deel ook in 2024. We hebben de middelen van de overheveling nodig voor deze projecten, die bijdragen aan de transformatie van individuele voorzieningen naar collectieve voorzieningen en van zorg naar preventie.

Plan van aanpak armoedebestrijding
Bij het vaststellen van de begroting 2023 op 8 november 2022, heeft de raad een budget van 345.000 euro beschikbaar gesteld voor de bestrijding van armoede in 2023. Met het plan van aanpak Armoedebestrijding wordt hier uitvoering aan gegeven. Sommige maatregelen in het plan van aanpak worden in 2023 uitgevoerd, andere maatregelen in 2024 vanwege de uitvoeringscapaciteit. Dit is ook meegenomen als risico in het plan. Inmiddels hebben wij een nieuwe adviseur bestaanszekerheid, waardoor wij in 2024 uitvoering kunnen geven aan alle activiteiten om de gevolgen van de energiecrisis en de inflatie te beperken.  Gezien de maatschappelijke ontwikkelingen, zoals energiearmoede, inflatie en de oorlog in Oekraïne, zijn de activiteiten in het plan van aanpak armoedebestrijding nog steeds noodzakelijk. Door het budget over te hevelen naar 2024, blijven wij maatregelen nemen om de gevolgen van de energiecrisis en de inflatie in te perken en de bestaanszekerheid van inwoners te vergroten.

Energietoeslag
Huishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum komen in 2022 en in 2023 in aanmerking voor de energietoeslag. Vanwege een wetswijziging was het niet mogelijk voor gemeenten om de volledige energietoeslag 2023 uit te betalen in 2022. Nadat het wetsvoorstel Energietoeslag 2023 is aangenomen, konden wij de energietoeslag 2023 uitbetalen. Voor een groot deel is dit in 2023 gelukt. Echter, resteert ons de uitbetaling voor een groep inwoners die toentertijd niet woonachtig was in de gemeente West Betuwe of nog niet in aanmerking kwam. Deze groep kan de energietoeslag in 2024 aanvragen. Hiervoor is het belangrijk dat de gelden van de energietoeslag 2023 worden overgeheveld naar 2024 om deze dienstverlening ook in 2024 te garanderen aan onze inwoners.

Dakloze arbeidsmigranten
Dakloze arbeidsmigranten kunnen geen gebruik maken van de Maatschappelijke Opvang, met uitzondering van de winternachtopvang. Daarmee valt deze doelgroep tussen wal en schip. We merken de afgelopen periode een toename van het aantal dakloze arbeidsmigranten in niet alleen onze eigen gemeente, maar in geheel regio Rivierenland. Verder is er landelijk sprake van een stijging van het aantal arbeidsmigranten uit Oost-Europa. Deze mensen kampen vaak met problemen zoals schulden, delinquent gedrag en verslaving. Dit is een zorgelijke trend. Omdat de situatie voor dakloze arbeidsmigranten nijpend was, is het regionaal bestuurlijk overleg Arbeidsmigranten overeengekomen dat een aanpak wenselijk is. Hierop is Stichting Barka ingezet voor de periode 1 april 2022 tot 31 maart 2023.
De inzet van Barka is geëvalueerd in het daklozenoverleg Rivierenland. De inzet van Barka voor deze specifieke doelgroep heeft een duidelijk meerwaarde en bereikt daklozen die voorheen onbereikbaar waren. Tijdens fase 1 en 2 van de winternachtopvang mogen arbeidsmigranten gebruik maken van de nachtopvang. Een plek kost ongeveer 400 euro per nacht. Het is dus ook vanuit financieel oogpunt  raadzaam om te investeren in preventie dakloosheid bij deze doelgroep.

Terugdringen dak- en thuisloosheid
In juni 2021 hebben de colleges van de zes gemeenten in Rivierenland ingestemd met het plan van aanpak ter voorkoming en terugdringing van dak- en thuisloosheid. Voor de uitvoering van dit plan is een regionale regisseur dak- en thuislozen aangesteld. Besloten is  om de lokale middelen die we voor de aanpak van dak- en thuisloosheid van het rijk hebben ontvangen, totaal zijnde 49.000 euro, volledig beschikbaar te stellen voor de uitvoering van dit plan. In eerste instantie zou dit traject circa twee jaar duren. Traject bevat: en analyse van de verschillende doelgroepen van de Maatschappelijke Opvang, een onderzoek naar hiaten in de uitvoeringsprocessen bij de gemeenten en een advies met verbetervoorstellen en de start van de implementatie daarvan. Eind 2022 is het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst Een Thuis openbaar gemaakt. Dit plan hanteert een andere definitie van en kijk naar dakloosheid dan beschreven in het plan van de Rivierenlandse gemeenten. Naar aanleiding hiervan is in het PFO beschermd wonen afgesproken om de opdracht van de regionale regisseur dak- en thuislozen te herijken en in lijn te brengen met het nieuwe Nationaal Actieplan Dak-loosheid. Gevolg:  de uitvoering van ons regionale plan te verlengen t/m 2024. Dit heeft geen financiele gevolgen voor het budget dat de gemeenten reeds beschikbaar hebben gesteld (zijnde de totaal 49.000 euro). In het verlengde van ons regionale plan en het Nationaal Actieplan Dakloosheid zijn er in 2023 wel activiteiten uitgevoerd, maar het traject is niet afgerond.

Tussen de programma's

Organisatiekosten
Voor een toelichting verwijzen wij naar de toelichting in programma 1.

Kwijtscheldingen Rioolheffing
Meer inwoners hebben kwijtschelding gekregen voor de rioolheffing. Dit wordt gecompenseerd via programma 8 door een lagere toevoeging in de voorziening WRP.

Meerkosten Sociaal domein door Oekraïners
In de decembercirculaire 2023 is een bedrag van 81.000 euro beschikbaar gesteld als compensatie voor de toegenomen gemeentelijke lasten door de instroom van Oekraïners. Door het late tijdstip kon de begroting 2023 niet meer worden aangepast. Van de overschrijding van de lasten voor het sociaal domein binnen dit programma is er sprake  van een compensatie van 81.000 euro bij programma 10 waar de algemene uitkering uit het gemeentefonds wordt verantwoord.

Bestemmingsreserve Flexibele kern
Voor een toelichting verwijzen wij naar de toelichting in programma 1.

Bestemmingsreserve Kerngericht werken
Uit deze bestemmingsreserve worden twee projecten op andere programma's gedekt. Namelijk Verkeersbeleid (programma 3) en Toekomst bedrijventerreinen (programma 4). Door lagere lasten voor de ze projecten is er bij deze programma's sprake van een voordeel en op programma 7 is er sprake van een nadeel door een lagere aanwending van de bestemmingsreserve.

Overige

Brede Specifieke Uitkering Gezond en Actief Leven Akkoord
In de loop van 2023 heeft het Rijk de kaders van het Gezond en Actief Leven Akkoord bekendgemaakt, waarin de verplichting stond om een plan van aanpak op te stellen. Het plan van aanpak voor het Gezond en Actief Leven Akkoord West Betuwe is in oktober 2023 door het Rijk goedgekeurd, tevens is het bijbehorende budget voor het jaar 2023 vastgesteld. Aangezien de resterende periode van dat jaar te kort was om het volledige budget te besteden, hebben we ervoor gekozen 205.000 euro uit reguliere middelen hiervoor in te zetten. Hierdoor hebben we voorkomen dat het budget van het Gezond en Actief Leven Akkoord West Betuwe aan het Rijk moet worden terugbetaald.

Brede Specifieke Uitkering Integraal Zorg Akkoord (IZA)
In 2023 hebben zorgpartijen, Menzis en gemeenten uit de Regio Rivierenland een Regiobeeld gemaakt. Op basis hiervan is er een Regioplan gemaakt. Dit plan moet voor 1 april 2024 worden ingediend bij het ministerie van VWS. Het plan vormt de basis voor een uitvoeringsagenda die in 2024 vorm gaat krijgen. Voor het IZA is in 2023 geld beschikbaar gesteld, terwijl nog niet duidelijk was hoe de plannen er uit moeten zien en wat de kaders zijn. Aangezien 2023 niet gebruikt kon worden om het budget te besteden, hebben we ervoor gekozen 410.000 euro uit reguliere middelen hiervoor in te zetten. Hierdoor hebben we voorkomen dat het budget van het Integraal Zorg Akkoord aan het Rijk moet worden terugbetaald.

Buurt- en clubhuizen niet in eigendom
De overschrijding van 41.000 euro komt doordat de uitvoering van het plan van aanpak van dorpshuis De Koels te Vuren intensiever bleek dan voorzien en 22.000 euro meer heeft gekost dan het begrootte bedrag van 15.000 euro. Bij het aangaan van de intentieverklaring tussen de gemeente en het bestuur van De Koels in november 2022 werd er achteraf ten onrechte van uit gegaan dat de meerkosten in de bestaande begroting konden worden opgevangen. Daarnaast werden we in 2023 geconfronteerd met een BTW bedrag van 38.000 euro dat de gemeente Neerijnen, achteraf gezien, te veel heeft gecompenseerd bij de realisatie van MFC Huis op Hemert in 2014. Tevens zijn er nog beperkte kosten gemaakt in verband met de ondersteuning van Dorpshuis Waardenburg bij de eigendomsoverdracht naar de woningstichting en Dorpshuis Rhenoy in verband met de toekomstige locatie van OBS De Bloeiende Betuwe. Hiertegenover stond een voordeel van 19.000 euro doordat er minder subsidies voor "Vitale dorpshuizen" werden aangevraagd.

Energienoodfonds maatschappelijk vastgoed
In 2023 is de subsidie voor het Energienoodfonds maatschappelijk vastgoed nogmaals opengesteld. Hierbij is voor 17.000 euro aan subsidie beschikt. Inmiddels is de subsidie gesloten. Het resterende bedrag van 78.000 euro valt vrij ten behoeve van de algemene reserve.  

Toezicht kinderopvang
De begroting voor het toezicht op de kinderopvang baseren we op de risicoprofielen van de opvangvoorzieningen van de GGD. Onderdeel van de risicoprofielen is de inschatting van het aantal extra onderzoeken dat de toezichthouders doen als de opvangvoorzieningen niet voldoen aan wet- en regelgeving. Dit is niet structureel, niet ieder jaar zijn er evenveel overtredingen. De kosten voor de handhaving fluctueert om deze reden. De post Toezicht Kinderopvang sluit af met een voordeel van 17.000 euro. Dit komt doordat er minder overtredingen zijn geconstateerd dan ingeschat op basis van de risicoprofielen en meer inkomsten uit leges, door de exploitatie van meer nieuwe kinderopvangvoorzieningen, zijn ontvangen. 

Adviesraden sociaal domein 
De Adviesraad maakt gebruik van het cursusaanbod van de landelijke Koepel van Adviesraden sociaal domein. De leden bepalen zelf of zij gebruik van het cursusaanbod maken. In 2023 hebben de leden hiervan nagenoeg geen gebruik gemaakt omdat de onderwerpen voor hen niet relevant waren en er geen nieuwe leden waren die van een introductiecursus gebruik hebben gemaakt. Daarnaast heeft de Adviesraad geen themabijeenkomst buiten de organisatie om georganiseerd waardoor kosten voor externe inhuur achterwege bleven. Hierdoor ontstaat een onderschrijding van 12.000 euro. 

Opvang vluchtelingen Oekraïne
In 2023 vroegen wij bij het Ministerie van J&V een bedrag aan van  11.523.000 euro. Dit bedrag was gebaseerd op een bedrag van 83 euro per dag keer het aantal gerealiseerde bedden.Het bedrag dat wij aanvroegen is hoger dan het bedrag wat wij in werkelijkheid kwijt waren aan de kosten van de opvang van Oekraïners. De gemeente is niet verplicht om het resterende deel van de vergoeding terug te betalen aan het ministerie en kan dit laten vrijvallen in het resultaat. De verwachting is dat dit voordeel van 3.809.000 euro incidenteel is. De vergoedingen vanuit het ministerie zijn in 2024 verlaagd van 83 euro naar 61 euro per dag. De verwachting is daarom dat ons voordeel in 2024 veel beperkter zal zijn.

Inkomensvoorzieningen en participatie

Inkomensvoorzieningen (BUIG, gebundelde uitkering voor het bekostigen van uitkeringen).
Het BUIG voordeel in 2023 is 119.000 euro hoger dan begroot. Zowel het aantal uitkeringsgerechtigden als het uitkeringsbedrag per uitkeringsgerechtigde was lager dan waar Werkzaak in de bestuursrapportage rekening mee had gehouden.

Sociale werkvoorziening
De gemiddelde salarislasten per persoon waren hoger dan verwacht tijdens de bestuursrapportage van Werkzaak door de aanvullende indexering van het loon die op dat moment nog niet bekend was. Dit heeft voor ons een nadeel van 51.000 euro tot gevolg.

Bedrijfsvoeringskosten
In de Decemberwijziging 2023 hadden wij de cijfers uit de laatste tussentijdse rapportage van Werkzaak overgenomen. Hier had Werkzaak het bedrijfsvoeringsresultaat verwerkt in de bedrijfsvoeringskosten van 2.430.000 euro. In de jaarrekening presenteert Werkzaak het bedrijfsvoeringsresultaat (414.500 euro) apart van de bedrijfsvoeringskosten (2.660.800). Ten opzichte van de Decemberwijziging 2023 hebben we een nadeel van 230.000 euro.
Het voordelig bedrijfsvoeringsresultaat van 414.500 euro wordt na besluitvorming door Werkzaak in 2024 terugbetaald en meegenomen in de 2e bestuursrapportage 2024.

Armoedebeleid
Sinds juli 2022 neemt de Rijksoverheid extra maatregelen om armoede, geldzorgen en schulden aan te pakken en te voorkomen. Een goed voorbeeld hiervan is de energietoeslag. Door de energietoeslag en andere inkomensondersteunende regelingen is het armoederisico verlaagd. Hierdoor doen inwoners minder vaak een beroep op de gemeentelijke regelingen. Dit zorgt voor een voordeel van 191.000 euro.  

Jeugdfonds Sport en Cultuur 
De gemeente West Betuwe heeft in 2023 een bedrag van 111.000 euro teruggekregen van het Jeugdfonds Sport en Cultuur. Dit bedrag is overgebleven over de periode 2020 tot en met 2023. Dit heeft mede te maken met de coronajaren waarin het niet mogelijk was voor kinderen om te sporten.  
Het overschot van het Jeugdfonds Sport en Cultuur tezamen met het voordeel van het minimabeleid zorgt voor een overschot van 302.000 euro.  

Openbare gezondheid
In de begroting 2023 was 60.000 euro extra budget opgenomen voor AED's. Dit budget is niet volledig besteed. Er zijn vanaf 2022 verschillende medewerkers verantwoordelijk geweest voor dit budget. Vanaf eind 2023 is ingezet op inventarisatie van AED’s en duidelijkheid verkrijgen over het beleid wat nog moet worden gemaakt. Ook is in 2023 de aanbesteding voor het onderhoudscontract voorbereid. Hier zijn in 2023 nog geen kosten voor gemaakt.

Onttrekking uit bestemmingsreserve Sociaal Domein
Als gevolg van het grote nadeel op de zorgkosten Jeugd en Wmo is er 155.000 euro meer onttrokken aan de bestemmingsreserve Sociaal Domein. Het saldo van deze bestemmingsreserve is eind 2023 is nul.

Jeugd en Wmo
Op Jeugd en Wmo is er totaal een nadeel van 2.089.000 euro, dat is ongeveer 9,1% van de totale begroting.  De Wmo en de Jeugdwet zijn openeinderegelingen. De uitgaven hangen dus uiteindelijk af van de vraag naar hulpverlening en de bijbehorende uitgaven.

Wmo
Ten eerste is er een overschrijding van (afgerond) 250.000 euro op het product hulp bij het huishouden
binnen de WMO. Dit is te verklaren vanuit een autonome groei van het aantal mensen wat
een beroep doet op hulp bij huishouden. Gezien de toenemende vergrijzing verwachten we
hier voor de toekomst een verdere stijging.
Tegenover dit nadeel staat een aantal kleinere voordelen.

Jeugd
In de eerst plaats is op de producten landelijke transitie arrangementen (LTA), jeugdhulp crisis en GGZ met verblijf er een forse overschrijding. Deze vormen betreft een uitzonderlijk aanbod van specialistische dure zorg, zoals klinieken voor eetstoornissen, autismecentra, en expertise centra voor dwang, angst en tics. In het laatste kwartaal van 2023 is er een significante toename te zien van jeugdigen die gebruik maken van deze vormen van zorg. In januari 2023 maakten 32 jeugdigen gebruik van deze intensieve vorm van zorg. In december waren dit er ruim 200. Belangrijk om te benadrukken is dat de verwijzingen voornamelijk afkomstig zijn van Gecertificeerde Instellingen (GI’s) en medisch specialisten, waarbij slechts 14% door team sociaal wordt verwezen. Hierdoor is deze categorie minder beïnvloedbaar door de gemeente.
Ten tweede is een overschrijding zichtbaar op het product jeugd ggz behandeling.
Hierbij valt op dat de grootste groep jeugdigen (67%) wordt verwezen door huisartsen/POH
(Praktijkondersteuner Huisartsenzorg Jeugd), GI’s en andere medisch specialisten. De
huisarts is degene die door kan verwijzen maar doet dit in een aantal gevallen op advies van
de POH. Deze data vragen om nader onderzoek om goed te kunnen begrijpen wat er
gebeurt.
In de derde plaats is er een  overschrijding te zien bij jeugdhulp met verblijf. Hier zien we een daling
van het aantal jeugdigen dat hiervan gebruik maakt. Wel zijn de kosten gestegen. Een
mogelijke verklaring is dat jongeren langer in een 24 uurs setting verblijven. Het gebeurt dat
jongeren deze 24-uurszorg niet meer nodig hebben, maar geen passende woonplek (met
begeleiding) kunnen vinden. Hierdoor stokt de uitstroom. Het lastige is dat iedere jongere iets
anders nodig heeft, waardoor altijd maatwerk geboden moet worden voor wat betreft
uitstroom.

Conclusie
De conclusie is dat budgetten niet toereikend zijn geweest in 2023. We zitten echter niet stil en proberen de lastenkant te beïnvloeden.

Beleidsplan Bouwen aan Sociale Kracht en Herstelplan
In het kader van het beleids- en uitvoeringsplan Bouwen aan sociale kracht 2021-2024 zetten we actief in op het verminderen van dure zorg. Dit doen we onder meer door het versterken van de samenwerking met de huisartsen via de inzet van de POH GGZ jeugd en door het voeren van meer regie op in te zetten zorg door Team Sociaal en de gecertificeerde instellingen. En ook door te sturen op het aanpassen, afschalen of tijdig beëindigen van geplande zorg. Deze aanpak werpt inmiddels zijn vruchten af.
Tevens zetten we in op een Herstelplan. Preventie en verstevigen sociale basis zijn daarbij kernbegrippen. Dit in combinatie met de “basis op orde” moet leiden tot het meer in control zijn.